Cmentarz na Monte Cassino to jeden z najważniejszych polskich cmentarzy wojennych. Nekropolia znajdująca się na wzgórzu jest miejscem pochówku ponad tysiąca polskich żołnierzy z II Korpusu Armii Andersa, którzy polegli od 11 do 19 maja 1944 roku podczas walk o pobliski klasztor Montecassino.
Polski Cmentarz Wojskowy na Monte Cassino – informacje praktyczne
adres: Cassino, Prowincja Frosinone, Włochy
współrzędne geograficzne: 41.492012, 13.809453 (parking i wejście)
godziny otwarcia: codziennie od 9:00 do 12:30 oraz od 14:00 do 19:00
ceny biletów: wejście na cmentarz jest bezpłatne
Cmentarz znajduje się na wzgórzu, do którego dojechać można samochodem. Tuż obok wejścia na cmentarz znajduje się sporych rozmiarów bezpłatny parking. Cmentarz otwarty jest w godzinach od 9:00 do 12:30 oraz od 14:00 do 19:00.
Jeśli interesują Cię wojskowe Cmentarze koniecznie zajrzyj do naszego artykułu o Cmentarzu Orląt Lwowskich oraz o Cmentarzu na Rossie, gdzie pochowane jest serce Józefa Piłsudskiego.
fot. Krzysztof Dziewięcki
Bitwa o Monte Cassino
Wzgórze Monte Cassino było niezwykle ważnym dla przebiegu całej kampanii włoskiej miejscem, ponieważ jego posiadanie mogło przełamać niemiecką linię obrony i otworzyć drogę na Rzym. Pierwsze próby zdobycia wzgórza czynili Amerykanie. Następnie klasztor został zbombardowany, a niemieckie pozycje próbowali zdobyć Brytyjczycy, Nowozelandczycy i Hindusi.
W marcu 1944 roku podjęto decyzję o przeprowadzeniu czwartego natarcia – generałowi Andersowi zaproponowano przeprowadzenie polskiej ofensywy na klasztor w ramach operacji Honker. Generał Anders, mimo iż wiedział, że przed jego ludźmi stoi bardzo trudne zadanie, zgodził się licząc, że zwycięstwo będzie sukcesem sprawy polskiej – pomoże zagłuszyć sowiecką propagandę i wpłynie pozytywnie na późniejszą sytuację Polski.
List Władysława Andersa
11 maja rozpoczęła się ofensywa i próba zdobycia klasztoru. Przed nią odczytano żołnierzom list od dowódcy:
Żołnierze!
Kochani moi Bracia i Dzieci. Nadeszła chwila bitwy. Długo czekaliśmy na tę chwilę odwetu i zemsty nad odwiecznym naszym wrogiem. Obok nas walczyć będą dywizje brytyjskie, amerykańskie, kanadyjskie, nowozelandzkie, walczyć będą Francuzi, Włosi oraz dywizje hinduskie. Zadanie, które nam przypadło, rozsławi na cały świat imię żołnierza polskiego. W chwilach tych będą z nami myśli i serca całego Narodu, podtrzymywać nas będą duchy poległych naszych towarzyszy broni. Niech lew mieszka w Waszym sercu.
Żołnierze – za bandycką napaść Niemców na Polskę, za rozbiór Polski wraz z bolszewikami, za tysiące zrujnowanych miast i wsi, za morderstwa i katowanie setek tysięcy naszych sióstr i braci, za miliony wywiezionych Polaków jako niewolników do Niemiec, za niedolę i nieszczęście Kraju, za nasze cierpienia i tułaczkę – z wiarą w sprawiedliwość Opatrzności Boskiej idziemy naprzód ze świętym hasłem w sercach naszych Bóg, Honor i Ojczyzna.
Przebieg walk
Pierwsze natarcie rozpoczęło się 12 maja o godzinie 1:00 w nocy. Żołnierze szli do nocnego ataku nieco po omacku, po terenie pełnym zasieków, drutu kolczastego i min, ponieważ brytyjski dowódca generał Leese nie wydał zgody na wykonanie wcześniejszego zwiadu z obawy, że Niemcy dowiedzą się, że stają przeciw nim Polacy. Podczas natarcia, polskich żołnierzy wspierał ponad godzinny ostrzał z 1060 dział, który był jednak zbyt słaby, aby przezwyciężyć niemiecką obronę. Natarcie, mimo iż ostatecznie się nie udało, pomogło zawiązać w walce tak duże ilości niemieckich batalionów, że brytyjskie i francuskie oddziały mogły w pobliskich miejscach odnieść kilka taktycznych zwycięstw.
Drugie uderzenie było zdecydowanie bardziej owocne. 16 maja polscy żołnierze rozpoczęli kolejne uderzenie zajmując bunkier po bunkrze, zdobywając kolejne pozycje. 17 maja udane kontrataki niemieckich wojsk sprawiły, że Polacy zaczęli się łamać. Sierżant Marian Czapliński w pewnym momencie zaintonował hymn, który szybko został podchwycony przez żołnierzy i walka rozpoczęła na nowo, znów przechylając szalę zwycięstwa na stronę aliantów.
W nocy, z 16 na 17 maja niemieckie wojska zaczęły opuszczać klasztor. Rano 17 maja zauważono nad klasztorem białą flagę. 12 Pułk Ułanów Podolskich przechodząc przez pole minowe wkroczył do klasztoru i wziął do niewoli szesnastu niemieckich żołnierzy oraz zatknął na murach proporzec swojego pułku oraz polską flagę. Kilka godzin później, na polecenie generała Andersa, obok polskiej flagi wywieszono również brytyjską. Tego dnia, w samo południe w ruinach klasztoru odegrano hejnał mariacki, ogłaszając zwycięstwo polskich żołnierzy. Ostatnia wymiana ognia w okolicach klasztoru miała miejsce 19 maja.
Historia Cmentarza
Decyzję o utworzeniu cmentarza Władysław Anders podjął jeszcze podczas bitwy – 18 maja. Nekropolia powstała w latach 1944-1945 na płaskiej części góry pomiędzy wzgórzem „593” oraz klasztorem. Miejsce to podczas bitwy zwane było „Doliną Śmierci”. Cmentarz został zaprojektowany przez polskich architektów Wacława Hryniewicza i Jerzego Skolimowskiego, a nadzorowany był przez uczestnika bitwy i późniejszego działacza polonijnego w Londynie – Romana Wajda. Uroczyste otwarcie cmentarza nastąpiło w szóstą rocznicę wybuchu II Wojny Światowej – 1 września 1945 roku. W otwarciu cmentarza uczestniczyli przedstawiciele rządu RP na uchodźstwie.
Cmentarz Monte Cassino – wygląd
Cmentarz na Monte Cassino doskonale widoczny jest z klasztoru Montecassino. Wykonany jest w bardzo podniosłym stylu, aby się do niego dostać należy przejść liczącą ponad 300 metrów aleją. Wejścia na cmentarz strzegą dwa monumentalne orły o potężnych szponach i husarskich skrzydłach.
W centralnej części cmentarza, na posadzce znajduje się mający 12 metrów rozpiętości krzyż Virtuti Militari oraz grób generała Władysława Andersa. Nad nimi znajdują się wykonane z wapiennych głazów nagrobki, a na samej górze ołtarz. Nad wszystkim góruje kilkudziesięciometrowy krzyż widoczny już z oddali, wykonany z żywopłotu, w którego centralnej części znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca polskie godło.
Na posadzce cmentarza znajduje się również duży napis: Przechodniu, powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie.
Liczba grobów
Na cmentarzu znajduje się 1038 grobów wybudowanych do otwarcia cmentarza oraz 5 grobów specjalnych wykonanych od 1965 do 2011 roku. W grobach wybudowanych przed otwarciem pochowanych jest 1052 zidentyfikowanych oraz 23 niezidentyfikowanych żołnierzy 2 Korpusu Polskiego poległych w bitwie o klasztor.
W grobach specjalnych spoczywają biskup polowy Józef Feliks Gawlin (pochowany 8 kwietnia 1965 roku), generał Władysław Anders (pochowany 23 maja 1970) oraz jego żona Irena Anders (pochowana 21 maja 2011 roku). Pozostałe dwa nagrobki to groby symboliczne należące do generała Bolesława Ducha oraz kapitana Adolfa Dziekiewicza.
Na cmentarzu pochowani są żołnierze różnych wyznań – przeważają oczywiście katolicy, ale są tu również groby prawosławnych i muzułmanów.
Podsumowanie
Cmentarz na Monte Cassino jest niezwykle ważnym miejscem z punktu widzenia historii Polski. Jest to jedna z najważniejszych polskich nekropolii. Będąc w południowej części Włoch, warto poświęcić trochę czasu na odwiedzenie Monte Cassino i oddanie czci poległym bohaterom. Po wizycie na cmentarzu warto także odwiedzić pobliski klasztor.
