W spokojnej willowej dzielnicy Černá Pole w północno-wschodniej części stolicy Moraw – Brna, znajduje się prawdziwa architektoniczna perła. Perła nie na skalę krajową, nie na europejską, ale na skalę światową. Już ponad dwie dekady temu wpisana została bowiem na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Mówiąc o architektonicznych perłach Starego Kontynentu, na pierwszą myśl przychodzą okazałe świątynie, pełne przepychu pałace czy potężne budowle obronne. W Czechach, a nawet na samych Morawach nie brakuje żadnej z tych rzeczy, ale dzisiejszy artykuł dotyczyć będzie zwykłego jednorodzinnego domu. No dobra, słowo zwykłego to może mała prowokacja z mojej strony, bo o Willi Tugendhatów można powiedzieć wiele, ale na pewno nie to, że jest zwykła!

Co jest niezwykłego w Willi Tugendhatów?

Willa Tudhendhatów wzniesiona została w latach 1929-1930, a za jej projekt i budowę odpowiadał niemiecki architekt Ludwig Mies van der Rohe, który uznawany jest za jednego z czołowych przedstawicieli stylu międzynarodowego oraz samej architektury modernistycznej jako takiej. W budynku widoczne są złote myśli, z których słynął Mies – mniej znaczy więcej oraz Bóg jest ukryty w szczegółach.

Mający 907 metrów kwadratowych budynek zasłynął ze względu na zastosowanie w nim nowatorskich rozwiązań technicznych, takich jak system klimatyzacji, nawilżania powietrza czy sterowane elektrycznie rolety. Trójkondygnacyjny budynek nie posiada ścian nośnych, a całość opiera się na imponującej stalowej konstrukcji szkieletowej, której zastosowanie było nowością w budownictwie mieszkalnym.

Willa Tudhendhatów to doskonały przykład awangardowej architektury okresu międzywojennego, który powstał między innymi dlatego, że Ludwig Mies van der Rohe otrzymał przy jego projektowaniu i budowie wolną rękę i nieograniczony budżet, dzięki czemu bez skrępowania mógł realizować swoje wizje.

Willa Tudgendhatów – zwiedzanie

Zwiedzanie Willi Tudgendhatów rozpoczynamy od najwyższej kondygnacji, na którą wchodzimy od strony ulicy. Budynek już z zewnątrz wyróżnia się na tle sąsiadów swoją modernistyczną bryłą. Jako pierwsze w oczy rzucą nam się z pewnością niestandardowo wysokie drzwi, które sięgają od podłogi do sufitu i mierzą aż 321 cm. Wysokie drzwi oraz duże okna to jedno z założeń architekta, które miało powodować wrażenie otwartości oraz wolności.

Najwyższa kondygnacja – pokoje prywatne

Po wejściu do willi konieczne będzie założenie na buty specjalnych folii, aby obuwiem nie uszkodzić podłóg. Już na wejściu zobaczymy jeden ze stalowych elementów konstrukcyjnych w pełnej okazałości. Co prawda mogliśmy zobaczyć już ten element przed wejściem, ale tam był pomalowany i wtapiał się nieco w otoczenie.

Przekrój stalowego słupa znajdziemy w kilku elementach wystroju domu, które zostały zaprojektowane przez Lilly Reich oraz Ludwiga Mies van der Rohe. Jednym z tych elementów są między innymi klosze lamp.

Na najwyższym poziomie znajdują się pokoje prywatne przeznaczone dla właścicieli willi – przemysłowca Fritza i Grety Tugendhat oraz ich dzieci. Wzniesiony w 14 miesięcy dom służył im od 1930 do 1938 roku, kiedy to w obawie o swoją sytuację jako Żydów, zdecydowali się na emigrację. W domu pierwsze 8 lat swojego życia spędził syn pary, późniejszy filozof Ernst Tugendhat.

Pokoje prywatne to według mnie „najsłabszy” element willi. Co prawda wielkie wrażenie zrobiły na mnie ogromne okna z widokiem na zabytkowe centrum Brna, ale wysokie drzwi w połączeniu z niezbyt wielkim metrażem sprawiały, że pokoje wydawały mi się mniejsze, niż były w rzeczywistości. W pokojach prywatnych duże znaczenie odgrywa też mahoń, którego nie jestem wielkim fanem.

Dla mnie najciekawszym i najmocniejszym punktem tej kondygnacji były łazienki. Rodzina Tudgendhatów przywiązywała ogromną, czasem wręcz obsesyjną uwagę do higieny, szczególnie jak na tamte czasy. Świadczyć o tym może to, że w łazienkach znajdziemy osobne krany oraz umywalki wykorzystywane tylko do mycia zębów. W każdej z sypialni znajdował się też zlew, przez co dla mnie pokoje prywatne miały nieco szpitalny charakter.

Kondygnacja środkowa – salon

O ile po wizytach w pokojach prywatnych moje uczucia co do willi były mieszane, to tuż po zejściu na środkowy poziom długo musiałem zbierać szczękę z podłogi. 280 metrowy salon z ogromnymi oknami i jeszcze lepszym widokiem, to crème de la crème Willi Tugendhatów. Ogromna przestrzeń, przy jednoczesnym zachowaniu zasady „mniej znaczy więcej”, którą w wielu swoich pracach kierował się architekt, wprawia w osłupienie.

W centralnej części salonu znajduje się ściana wykonana z aragonitu pochodzącego z Gór Atlas. Pierwotnie była ona podobno w jednym kawałku, ale celowo została pocięta na pięć mniejszych. Ściana przy odpowiedniej pogodzie i nasłonecznieniu przepuszcza część światła, wyglądając trochę jak lawa. Niestety, zjawisko to mogłem oglądać tylko na zdjęciu, bo dnia, gdy odwiedzaliśmy willę słońce nie było zbyt mocne.

Na tym poziomie dla mnie „gra wszystko”. Zastosowane materiały, meble oraz ich rozmieszczenie i przede wszystkim niesamowita przestrzeń i uczucie nieograniczonej, nieskrępowanej wolności, które musiało towarzyszyć mieszkańcom tego miejsca. Budynek wzniesiono w 1930 roku, a wnętrze to pod wieloma kątami nie ustępuje nowoczesnością obecnie oddawanym budynkom. Nawet egzotyczne drewno, które nieco drażniło mnie w pokojach prywatnych, tutaj nagle przestało mi przeszkadzać i pięknie wkomponowało się w całość.

Duże panoramiczne okna sprawiają, że ogród oraz salon tworzą w pewnym sensie jedność, szczególnie we wschodniej jego części. Widok na centrum Brna na południu dziś jest już nieco przysłoniony przez drzewa, ale prawie 100 lat temu był z pewnością jeszcze lepszy.

Jedną z części salonu jest lekko oddzielony od reszty ogromny okrągły stół, przy którym rodzina jadła posiłki. Stół wtedy był złożony, ale jego duży rozmiar przydał się kilkadziesiąt lat później, ponieważ to właśnie w tym miejscu spotkali się przedstawiciele Czech oraz Słowacji, aby rozmawiać o rozpadzie Czechosłowacji, który nastąpił 1 stycznia 1993 roku.

Najniższa kondygnacja – pomieszczenia techniczne

Pomieszczenia techniczne znajdują się w niewielkiej części na poziomie środkowym oraz w przeważającej części w najniższej kondygnacji. Cała zachodnia część domu przeznaczona była dla służby oraz pełniła zadania techniczne.

W pomieszczeniach technicznych takich jak kuchnia, pralnia czy takich, w których znajdował się system ogrzewania, klimatyzacji, filtracji oraz nawilżania powietrza nie znajdziemy oczywiście tak drogich materiałów wykończeniowych. W tych pomieszczeniach nie wygląd jest najważniejszy, ale nowatorskie rozwiązania techniczne i technologiczne, które dziś może nie wydają się niczym wielkim, ale w 1930 roku, kiedy analfabetyzm w sąsiedniej Polsce wynosił ponad 20%, a coś takiego jak elektryfikacja wsi wydawało się jeszcze abstrakcją, robiło ogromne wrażenie.

Willa Tugendhatów – ceny biletów i informacje praktyczne

Niestety, dostać się do Willi Tudgendhatów jest niesłychanie trudno. W języku angielskim organizowane jest 4-5 wejść w tygodniu, a grupy liczą do 16 osób. Rezerwację oraz zakup biletów trzeba zrobić online na oficjalnej stronie willi, gdzie możemy sprawdzić najbliższe wolne terminy.

Ceny biletów na zwiedzanie rozszerzone (3 poziomy, 90 minut):

• Bilet normalny – 400 koron czeskich (ok. 70 zł)
• Bilet ulgowy (studenci i uczniowie oraz seniorzy 65+) – 250 koron czeskich (ok. 45 zł)
• Bilet dla dzieci (2-6 lat) – 20 koron czeskich (ok. 4 zł)

Ceny biletów na zwiedzanie rozszerzone (tylko drugie i trzecie piętro bez pomieszczeń technicznych, 60 minut):

• Bilet normalny – 350 koron czeskich (ok. 60 zł)
• Bilet ulgowy (studenci i uczniowie oraz seniorzy 65+) – 200 koron czeskich (ok. 35 zł)
• Bilet dla dzieci (2-6 lat) – 20 koron czeskich (ok. 4 zł)

Zwiedzanie ogrodu i willa z zewnątrz

Jeśli bardzo zależy Wam na obejrzeniu willi, ale nie ma wolnych terminów na wejście, to można to zrobić z zewnątrz od strony ogrodów. Co prawda nie będzie to tak piorunujący widok, ale dostanie się do ogrodów nie wymaga wcześniejszej rezerwacji. Wejście do ogrodów kosztuje 50 koron czeskich (ok. 10 zł), a dla posiadaczy karty miejskiej Brnopass jest bezpłatne. Ogrody otwarte są w dni otwarcia willi, zazwyczaj od godziny 10:00 do godziny 18:00.

Dojazd i parking do Willi Tugendhatów

Willi Tugendhatów mieści się w Brnie przy ulicy Černopolní 45. Willa znajduje się ok. 1,5 km od historycznego centrum Brna. W jej okolice można dostać się też dobrze funkcjonującą w Brnie komunikacją miejską. W okolicach willi swoje przystanki mają autobusy, trolejbusy i tramwaje. Najdogodniejsze połączenie najlepiej sprawdzić przy pomocy Map Google. Jeśli chcielibyśmy dotrzeć tu samochodem, to najlepiej zostawić go zaparkowanego wzdłuż ulicy Černopolní. Dokładne współrzędne GPS wejścia do willi to 49.207353, 16.616152

Jeśli do Czech wybierasz się samochodem koniecznie zerknij do naszych artykułów Winiety w Czechach oraz Samochodem do Czech – informacje dla kierowców.

Berneńskie alternatywy dla Willi Tudgendhatów

Niestety Willa Tugendhatów to chyba najtrudniej dostępne miejsce z listy UNESCO w Czechach. Tygodniowo organizowanych jest tylko 5-6 wejść w języku angielskim, więc odwiedza ją mniej niż 100 nieczeskojęzycznych turystów. Jeśli nie jesteście w stanie zaplanować swojej wizyty z odpowiednim kilkutygodniowym wyprzedzeniem, odwiedzenie tego miejsca może okazać się niemożliwe. Alternatywą pozostają jednak inne modernistyczne budynki mieszkalne Brna, do których wejść można właściwie z ulicy.

Jednym z nich jest zlokalizowana przy ul. Hroznovéj 14 Willa Stiassny, zaprojektowana przez jednego z najznamienitszych berneńskich architektów – Ernsta Wiesnera. Willa została wzniesiona w 1929 roku również dla przemysłowca z branży tekstylnej – Alfreda Stiassny. Co ciekawe obie panie – Tugendhat oraz Stiassny znały się i razem działały między innymi w organizacjach charytatywnych.

Willa Stiassny niestety nie jest tak wyjątkowa, jak Willa Tugendhat, ale wizyta w niej może być ciekawą alternatywą, jeśli nie uda nam się zdobyć biletów do tej drugiej. Jest tu zdecydowanie mniej ludzi, a my podczas naszego zwiedzania w grupie mieliśmy tylko jedną osobę.

Podsumowanie

Willa Tugendhatów to niezwykłe miejsce, które z pewnością docenią wszyscy fani modernizmu oraz budownictwa mieszkaniowego. Budynek i zastosowane w nim technologie oraz rozwiązania architektoniczne nawet w dzisiejszych czasach nie zawsze są standardem, a w okresie jego projektowania i budowy były naprawdę przełomowe.

Materiał powstał we współpracy z Czeską Centralą Ruchu Turystycznego – CzechTourism.

Komentarze

Komentarzy