Zaledwie kilka kilometrów od Ostrowca Świętokrzyskiego znajduje się jeden z najbardziej interesujących zabytków epoki kamienia na świecie. Jest to jedyna w Europie Środkowej zachowana do naszych czasów, częściowo zrekonstruowana podziemna kopalnia krzemienia. Funkcjonowanie kompleksu prehistorycznych kopalń datuje się na okres neolitu i początki epoki brązu (3900 – 1600 p.n.e.). Pole górnicze obejmujące około 4 tysiące kopalń przedstawiających większość prehistorycznych technik wydobywania krzemienia odkryte zostało w 1922 roku przez geologa Jana Samsonowicza. Wyodrębniono cztery rodzaje kopalń ze względu na sposób pozyskiwania krzemienia: jamowe, niszowe, filarowo-komorowe oraz najgłębsze i najbardziej skomplikowane kopalnie komorowe. Różnią się one między sobą głębokością i systemem prowadzenia prac wydobywczych. Mimo, iż od powstania kopalni upłynęły tysiące lat, to niezwykłe miejsce przetrwało do naszych czasów w niemal niezmienionym stanie. Krzemionki to także rezerwat przyrody, utworzony w celu ochrony wielu występujących tu rzadkich gatunków roślin i zwierząt.

Jeśli lubicie podziemnie klimaty i kopalnie to koniecznie zajrzyjcie też do naszego artykułu o kopalnia soli w Bochni.

Muzeum Archeologiczne Krzemionki

Głównymi atrakcjami Krzemionek obok trasy turystycznej wiodącej przez kopalnie jest muzeum archeologiczne. Zbiory muzeum stanowią w większości zabytki z neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego oraz eksponaty z innych stanowisk archeologicznych. Muzeum prowadzi także badania nad prehistorycznym wydobyciem krzemienia, starożytnym hutnictwem żelaza oraz osadnictwem dorzecza Kamiennej. Muzeum organizuje także warsztaty archeologiczne dotyczące różnych aspektów życia prehistorycznych osadników, a także lekcje muzealne mające na celu przybliżenie dziejów ziemi ostrowieckiej, historii archeologii i znaczenia znalezisk archeologicznych.

Trasa turystyczna

Zwiedzanie trasy możliwe jest jedynie w towarzystwie przewodnika, którego usługa wliczona jest w cenę biletu. Trasa turystyczna prezentuje wyrobiska prehistorycznych kopalń, hałdy górnicze i zagłębienia po kopalniach. Długość trasy wynosi 2 km, z czego 500 m przebiega pod ziemią gdzie obejrzeć można najbardziej zaawansowaną technologicznie i najgłębszą kopalnię komorową w Krzemionkach.

Jedna z najprostszych technologicznie kopalń krzemienia pasiastego. Licząca około 3 metrów głębokości kopalnia jamowa.

Przed wejściem do kopalni znajdują się makiety przedstawiające jej przekrój. Po ich obejrzeniu mamy możliwość zejść po krętych schodkach i przekonać się na własne oczy jak wygląda słynna neolityczna kopalnia. Po zejściu na głębokość 11 metrów zaczynamy spacer po korytarzu, w którym znajdują się specjalne okna i kraty. Za nimi znajduje się oryginalna część kopalni, możemy więc wyobrazić sobie jak wyglądała praca górników z epoki kamienia. Najbardziej skomplikowane i największe kopalnie dochodziły do 9 metrów głębokości i kilkuset metrów kwadratowych powierzchni. Wysokość tuneli kształtowała się zaś w przedziale od 55 do 120 centymetrów. Idąc korytarzem mamy również możliwość zobaczyć ławice słynnych krzemieni pasiastych. Możemy zobaczyć ich układ, podziwiać ich różnorodne ubarwienie, a także dotknąć i poczuć ich gładką strukturę. Zwiedzając tunel ujrzymy tak zwane objaśniska, są to smoliste zabrudzenia na ścianach wyrobisk świadczące o tym, że ocierano o nie łuczywa. Łuczywo to prosta pochodnia składające się z kija, którego koniec obwiązany był włosami lnu nasączonymi substancjami smolistymi.

Pod koniec podziemnego korytarza znajdziemy malunek naskalny (który został wykorzystany jako logo Krzemionek) przedstawiający rodzącą kobietę. Malunek ten spełniał prawdopodobnie tę samą funkcję, co obrazki Matki Boskiej zabierane ze sobą pod ziemię przez współczesnych górników – dodawał otuchy w sytuacji, gdy człowiek znajdował się głęboko pod ziemią i nie miał pewności czy wyjdzie na powierzchnię.

To właśnie ten rysunek naskalny posłużył jako logo Krzemionek.

Sposób wydobycia i obróbka krzemienia

Neolityczni górnicy zajmujący się pozyskiwaniem krzemienia posługiwali się prostymi narzędziami z kamienia lub używali do tego celu zwierzęcych rogów. Grupę górników stanowiło prawdopodobnie od kilku do kilkunastu osób, które zajmowały się drążeniem tuneli, transportem krzemienia na powierzchnię i jego obróbką. Obróbka krzemienia polegała na dzieleniu go na mniejsze fragmenty, z których formowano narzędzia. Wytwarzane przez tutejszych mieszkańców siekiery z krzemienia były bardzo popularne. Archeolodzy znajdowali je w wielu częściach Europy Środkowej.

Przy trasie znajduje się także rekonstrukcja osady z epoki kamienia. Można zobaczyć tam budynki mieszkalne i gospodarcze, odbywają się tam także lekcje muzealne przedstawiające życie człowieka prehistorycznego. Organizowane są tam też spotkania, na których można m.in. zobaczyć jaką metodą w czasach prehistorycznych pieczono mięso. Warto w tym miejscu zaznaczyć jednak, że górnicy pracujący na tym terenie mieszkali prawdopodobnie kilka kilometrów dalej, ponieważ okolice kopalni nie były zbyt przyjazne do zamieszkania ze względu na brak źródeł wody.

Jeden z budynków zrekonstruowanych w osadzie.

Podsumowanie

Teren pola górniczego znajduje się pod ścisłą ochroną, jest to obiekt wpisany do rejestru zabytków, posiada status pomnika historii, a także czyni starania, aby dostać się na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Podczas swoich podróży mieliśmy okazję zobaczyć 34 obiekty z tejże listy. Widzieliśmy m.in. stanowisko archeologiczne w Kernave na Litwie, cmentarzysko z epoki brązu w Sammallahdenmäki w Finlandii, czy rysunki naskalne w Alcie w Norwegii i Tanum w Szwecji. Mając pewne porównanie możemy z czystym sumieniem stwierdzić, że Krzemionki w żaden sposób nie odbiegają od wyżej wymienionych obiektów i naszym zdaniem zasługują na miejsce w tym prestiżowym zestawieniu.

Podsumowując, Krzemionki to naprawdę interesujące miejsce zdecydowanie warte odwiedzenia. Na nas oczywiście największe wrażenie zrobiła podziemna część trasy i możliwość zobaczenia neolitycznej kopalni od środka.

Informacje praktyczne

Dojazd do muzeum i rezerwatu jest stosunkowo prosty, a sam obiekt jest dobrze przygotowany dla zwiedzających. Podziemna trasa nie jest wymagająca fizycznie, tunele są oświetlone i wszystkie mają wysokość pozwalającą na pokonywanie ich będąc wyprostowanym. Warto odwiedzając Krzemionki zabrać ze sobą własną latarkę, aczkolwiek nie jest ona niezbędna.

Ceny biletów

• Normalny 18 zł
• Ulgowy 12 zł
• Dzieci do lat 6 – wstęp bezpłatny

Godziny otwarcia

Sezon turystyczny w Muzeum Archeologicznym Krzemionek trwa od kwietnia do października.

Istnieje również możliwość dokonania rezerwacji telefonicznej pod numerem 41 33 04 551 lub 669 970 499. Wcześniejsza rezerwacja jest wymagana jednak jedynie dla grup zorganizowanych.

Jak dojechać

Muzeum Archeologiczne i Rezerwat Krzemionki mieści się we wsi Sudół 135a położonej 8 kilometrów od Ostrowca Świętokrzyskiego. Dojazd możliwy jest drogą województką nr 754, z której należy zjechać około 400 metrów. Współrzędne geograficzne to 50.972015°N, 21.489269°E (system dziesiętny) lub 50° 58.321′N, 21° 29.351′E (system stopniowy).

Komentarze

Komentarzy