Katedra Ormiańska we Lwowie, to jeden z najbardziej niepozornych zabytków miasta. Katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny jest symbolem dawnej wielokulturowości miasta, która przez wielu uważana jest za najpiękniejszy kościół Lwowa. Miejsce to w okresie Związku Radzieckiego zamienione na Lwowską Galerię Obrazów, od kilkunastu lat jest konsekwentnie remontowane i każdego roku zachwyca coraz bardziej. Katedrę mieliśmy okazję odwiedzić już kilka razy, została również przez nas umieszczona na liście 10 miejsc, które trzeba odwiedzić we Lwowie. Według nas najlepiej Katedrę odwiedzić w godzinach porannych, kiedy przez okna wpadają promienie słońca.
Przed wizytą we Lwowie koniecznie zapoznaj się z artykułem Lwów – zwiedzanie i praktyczne informacje dla odwiedzających. Z pewnością przydadzą Ci się też artykuły co kupić na Ukrainie, noclegi we Lwowie, samochodem na Ukrainę oraz inne wpisy z kategorii Ukraina.
Katedra Ormiańska we Lwowie – ceny biletów i informacje praktyczne
Formalnie Katedra Ormiańska mieści się przy ulicy Ormiańskiej (Virmenskiej), wejście do niej możliwe jest jednak tylko od ulicy Krakowskiej, gdzie pomiędzy kamienicami o numerach 16 i 18 znajduje się niewielka wnęka, wyglądająca trochę jak wejście do kaplicy.
Ceny biletów są bardzo niskie. Fizycznie nie otrzymujemy biletu, który nie jest również sprawdzany. Opłaty należy dokonać w punkcie po lewej stronie od wejścia.
Adres wejścia: pomiędzy kamienicami Krakivska (Krakowska) 16 i 18, Lwów
Współrzędne wejście: 49.843311, 24.030034
Współrzędne zaułku ormiańskiego (tył kościoła): 49.843344, 24.030872
Cena biletów: bilet normalny 2 hrywny (ok. 30 groszy), bilet ulgowy 1 hrywna (ok. 15 groszy), robienie zdjęć 5 hrywien (ok. 75 groszy)
Historia
Budowa i początki Ormian we Lwowie
Lwów od początku swego istnienia pełnił ważną funkcję handlową. W mieście działali między innymi kupcy greccy, żydowscy, włoscy i ormiańscy, po których pozostałości w postaci interesujących kamienic, budowli i kościołów możemy oglądać do dziś.
Ze względu na handlowy charakter, Lwów szybko stał się miastem otwartym na przybyszów oraz wielokulturowym, gdzie osiedlali się między innymi Ormianie. Ormianie, po lokacji miasta dokonanej przez Kazimierza Wielkiego w 1356 roku, otrzymali kilka ulic, wśród których główną była dzisiejsza ulica Ormiańska, przy której postawiono najstarszą część dzisiejszej Katedry. Niewielka świątynia zbudowana została w latach 1356-1363 przez genuańskiego budowniczego Doringa, na wzór świątyń w Armenii. Fundatorami świątyni byli obywatele Faffy (miasto położone na obszarze dzisiejszego Krymu), z którego okolicy pochodził prawdopodobnie budowniczy (Genua miała tam swoją kolonię). Świątynie konsekrowano w 1363 roku, a już rok później stała się siedzibą biskupstwa ormiańskiego.
W późniejszym okresie Katedra spłonęła, była kilkukrotnie poddawana przebudowom, z których najważniejsze miały miejsce w XVIII wieku, kiedy dobudowano część środkową oraz na początku XX wieku, kiedy dobudowano elementy w części zachodniej.
Odrodzenie kościoła ormiańskokatolickiego zapoczątkowane we Lwowie
Katedra oraz wspólnota ormiańska we Lwowie odegrały ogromną rolę w procesie jednoczenia się kościoła ormiańskiego z kościołem katolickim. W 1630 roku biskup Mikołaj Torosowicz złożył publiczne katolickie wyznanie wiary, które następnie powtórzył przed papieżem Urbanem VII w 1635 roku, tworząc tym samem początek Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego, po trwającej prawie 300 lat przerwie (dotychczas istniała unia między kościołem ormiańskim, a kościołem katolickim, która trwała w latach 1195-1375).
Zniszczenie katedry
Od 1939 roku nastały dla Ormian ciężkie czasy. Lwów znalazł się pod panowaniem Sowietów, którzy ograniczali swobody religijne, podejmując działania mające na celu likwidację kościoła ormiańskiego. Sowieci dokonywali aresztowań i deportacji. Po zakończeniu II Wojny Światowej, większość pozostałych w mieście Ormian wypędzono do Polski w ramach repatriacji ludności polskiej. W tym miejscu warto zaznaczyć, że lwowscy Ormianie, którzy w okresie Rzeczypospolitej cieszyli się dużą swobodą, byli grupą bardzo spolonizowaną i przywiązaną do Polski.
W 1946 roku Katedrę zamieniono na magazyn obrazów. W okresie tym Katedra niszczała, na ścianach pojawił się grzyb, a uszkodzeniom uległa część malunków. Funkcję magazynu pełniła aż do roku 2000.
Odbudowa kościoła ormiańskiego we Lwowie
W 1997 roku o zwrot budowli starania rozpoczęły dwie grupy – nieliczni polscy Ormianie, którzy zostali na terenach Galicji po II Wojnie Światowej oraz napływowa grupa Ormian głównie z Armenii, której przywódcą religijnym był Natahan Oganiesian, będący zwierzchnikiem Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego na Ukrainie.
Ostatecznie w grudniu 2000 roku władze przekazały kościół diecezji Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. 5 stycznia 2001 roku odbyła się tu pierwsza od pół wieku msza. W roku tym Katedrę odwiedził również papież Jan Paweł II. Od tego czasu trwają prace renowacyjne, które powoli przywracają jej dawny blask. Katedra odnawiana była między innymi dzięki wsparciu finansowemu polskiego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu Dziedzictwo Kulturowe.
Malowidła Jana Henryka Rosena
Katedra ozdobiona jest twórczością polskiego malarza Jana Henryka Rosena, który w latach 1925-1929 stworzył większość widocznych w katedrze malunków (w północnej części katedry znajdują się jeszcze freski z XV i XVI wieku). Wśród jego dzieł najbardziej rzucający się w oczy jest znajdujący się po lewej stronie nawy głównej Pogrzeb św. Odilona – patrona dusz zmarłych, którego trumna niesiona jest przez duchy.
Innym, niezwykle ciekawym malowidłem jest znajdująca się w prawej części nawy głównej Gloryfikacja św. Jana Chrzciciela przedstawiająca sceny z życia, nauczania i śmierci świętego.
W malowidłach Rosena jest niezwykle dużo symboliki. W oczy z pewnością wszystkim odwiedzającym rzucą się też znaki zodiaku przedstawione na łuku widocznym tuż po wejściu do świątyni. Podobny pas został namalowany przez Rosena po wyjeździe do Stanów w 1937 roku w Bazylice Niepokalanego Poczęcia w Waszyngtonie.
Dziedziniec
Od strony ulicy Ormiańskiej znajduje się dziedziniec południowy, który mieści dawny cmentarz z płytami nagrobnymi z XV-XIII wieku, kaplicę Męki Pańskiej z rzeźbą ukrzyżowanego Chrystusa z XVIII wieku oraz chrzcielnicę na ścianie katedry z tego samego okresu. Wzdłuż ściany katedry umieszczony jest arkadowy krużganek, na którym widnieją tablice upamiętniające ormiańskich biskupów.
Dziedziniec obecnie jest zamknięty, trwa jego niewielka renowacja. Dla zwiedzających ma zostać otworzony w lecie 2018 roku. Jednak można go obejrzeć przez płot od strony ulicy Ormiańskiej lub od strony Zaułka.
Zaułek Ormiański
Drugim dziedzińcem Katedry Ormiańskiej we Lwowie jest leżący za południową bramą dziedziniec wschodni, nazywany dziedzińcem św. Krzysztofa lub Zaułkiem Ormiańskim. Zaułek ten łączy ulicę Ormiańską oraz ulicę Łesi Ukrainki. To właśnie tu możemy zobaczyć pochodzącą z XVI wieku dzwonnicę oraz XX wieczne dekoracje absyd – ślepe arkady, których inspiracją była katedra Ani z Armenii (obecnie znajduje się na terenie Turcji). Stworzenie w 1908 roku takich dekoracji przez Jana Antoniewicza-Bołozę nie było przypadkowe. Lwowscy Ormianie uważali, że są potomkami uchodźców z podbitej przez Seldżuków pod koniec X wieku dawnej stolicy Armenii – Ani.
Dziedziniec w 2017 roku został oddany po remoncie. Jest to de facto uliczka, która jest dostępna cały czas bez ograniczeń godzinowych. Katedra Ormiańska wraz z zaułkiem jest częścią proponowanej przez nas trasy zwiedzania Lwów w jeden dzień.