Jest w Świętokrzyskim miasto, które porcelaną stoi. Miastem tym, do którego odkrycia z nami w ramach serii #OdkryjŚwiętokrzyskie zapraszamy, jest Ćmielów. Mieszczą się tu dwie, ponad dwustuletnie fabryki porcelany oraz jedyne na świecie Żywe Muzeum Porcelany. Muzeum niezwykłe, nie tylko na skalę województwa, ale również na skalę całego kraju. Można tu zobaczyć porcelanowe wyroby, których cena potrafi czasem osiągać zawrotne kwoty, cały proces powstawania porcelany czy niesamowite obrazy malowane na porcelanie. Miłośnicy czarnych ziaren mogą spróbować tu, chyba jedynej w województwie świętokrzyskim, kawy kopi luwak.
Żywe Muzeum porcelany w Ćmielowie – informacje praktyczne
adres: ul. Sandomierska 243, Ćmielów
godziny otwarcia: codziennie;
od maja do września: 9:00 – 18:00,
od października do marca: 9:00 – 16:00,
cena biletów: różne ceny biletów w zależności od aktywności i warsztatów (najdroższy pakiet z malowaniem filiżanki 178 zł bilet normalny, 174 zł bilet ulgowy); samo zwiedzanie (pakiet srebrny): bilet normalny 28 zł, bilet ulgowy 24 zł, opłata za fotografowanie 8 zł
czas zwiedzania: samo zwiedzanie około 2 godzin, warsztaty od 45 minut do 1,5 godziny
Żywe Muzeum Porcelany w Ćmielowie to obiekt, w którym z powodzeniem można spędzić cały dzień. Oprócz samego zwiedzania, odwiedzający mogą wziąć udział w warsztatach z wyrobu porcelany czy napić się kawy w niezwykle stylowej, znajdującej się w muzeum kawiarni Leżąca Kotka. Obiekt można podzielić na kilka części:
- Żywe Muzeum Porcelany,
- wystawę starej porcelany,
- galerię van Rji,
- galerię ikon i obrazów na porcelanie,
- część warsztatową,
- sklep z porcelanowymi wyrobami,
- kawiarnię Leżącą Kotkę.
Wszystko składa się ze sobą na dobrze zintegrowaną, współgrającą całość, którą postaramy się pokrótce wam opisać.
Żywe Muzeum Porcelany
To właśnie od Żywego Muzeum Porcelany rozpoczyna zwiedzanie większość osób odwiedzających Ćmielów. W tej części dowiemy się więcej o historii fabryki porcelany. Przejdziemy przez nieczynny już piec, służący dawniej do wypalania ceramicznych wyrobów i na własne oczy zobaczymy jak powstają porcelanowe figurki czy naczynia. Na tym etapie pokazane zostaną nam też nieudane produkty, które pękły podczas wypalania czy przewróciły się i uległy sklejeniu, porcelana bowiem jest materiałem bardzo delikatnym. Zobaczymy też, jak wygląda malowanie porcelany. To właśnie możliwość obejrzenia procesu produkcji sprawia, że jest to „żywe” muzeum.
Oprócz klasycznej białej porcelany, która wyrabiana jest jedynie z trzech składników (glinka kaolinowa, kwarc, skaleń) można zobaczyć tu również porcelanę błękitną i różową, do produkcji której wymagane jest aż 11 składników. Porcelana ta nazywana jest przez znawców, arystokracją wśród tego rodzaju produktów. Wynika to z faktu, iż, aby uzyskać taką porcelanę nie wystarczy użyć barwników, ponieważ prawdziwa porcelana musi posiadać ściśle określone cechy, między innymi musi dobrze przepuszczać światło. Sposób wyrobu różowej oraz błękitnej porcelany został opracowany przez Bronisława Kryńskiego (wyroby te są jednym ze znaków rozpoznawczych Ćmielowa, otrzymały nawet Laur Konsumenta). Przedwojenny właściciel fabryki i wynalazca różowej porcelany niestety zmarł w obozie koncentracyjnym. Po jego śmierci, przez prawie 70 lat prowadzono eksperymenty, w celu odnalezienia receptury, jednak bezskutecznie. Udało się to dzięki córce Bronisława Kryńskiego – Zofii, która przekazała fabryce notatki i książki ojca. Okazało się, że jednym z kluczowych składników potrzebnych do produkcji różowej porcelany jest złoto. Sam proces wytwarzania takiej porcelany jest bardzo skomplikowany ze względu na to, iż jest to materiał bardzo wrażliwy, co przekłada się na jej wysoką cenę.
Wystawa starej porcelany
Ćmielów może poszczycić się niesamowitą przeszłością. Historia zakładu sięga bowiem roku 1804, początkowo zajmował się on produkcją wyrobów fajansowych, aby z czasem stać się jednym z najbardziej znanych zakładów wyrabiających porcelanę w Polsce. Od tego czasu wyroby Ćmielowskiej Fabryki Porcelany gościły na stołach hrabiów, książąt czy prezydentów. Na wystawie zobaczyć będzie można serwis wykonany dla prezydenta Ignacego Mościckiego czy kopię naczynia do Yerba mate, które od prezydenta Bronisława Komorowskiego otrzymał papież Franciszek.
W tej sekcji zobaczymy też jak zmieniały się trendy i wygląd porcelany w poszczególnych latach XX wieku (najbardziej zauważalna jest chyba różnica między okresem międzywojennym, a latami 60′ XX wieku).
Oprócz produktów z Ćmielowa znalazł się tu również kącik z wyrobami z porcelany z całego świata, które przywożone są przez właściciela z jego licznych podróży.
W tej części muzeum stoi też 22 metrowy piec garncarski, który do niedawna służył jeszcze do wypalania porcelany. Piec, mimo, iż nadal sprawny nie jest już używany ze względów ekonomicznych – przy mniejszej produkcji efektywniej jest używać mniejszych pieców. Kiedy byliśmy w muzeum, na piecu stało bardzo okazałe – robione na zamówienie jajko.
Zapraszamy do odwiedzenia również innych ciekawych miejsc województwa świętokrzyskiego opisanych przez nas w ramach projektu #OdkryjŚwiętokrzyskie: niezwykłej Jaskini Raj czy Muzeum Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej, które jest drugim największym muzeum militarnym w Polsce.
Będąc w Ćmielowie warto wybrać się również do pobliskich neolitycznych kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach.
Galeria van Rji
Zajmująca ponad 300 metrów kwadratowych dawnej malarni porcelany, galeria Rji prezentuje prace założyciela ruchu emocjonalizmu – Lubomira Tomaszewskiego. Znajdziemy tu między innymi unikalne prace wykonane techniką malarską ognia i dymu, opracowaną przez Tomaszewskiego, która była sposobem na uzewnętrznienie dramatycznych przeżyć.
Prace artysty dostarczają nie tylko przeżyć estetycznych. Znakiem rozpoznawczym artysty jest jego zdolność do przekazywania głębokich emocji. Poza obrazami, w galerii znajdziemy interesujące rzeźby stanowiące połączenie drewna oraz metalu. Często powtarzającym się motywem w jego dziełach są tancerki, co stanowi pewien kontrast przy pracach poruszających tematykę wojenną. Do najbardziej znanych prac artysty, znajdujących się w Ćmielowie zaliczyć można między innymi rzeźbę „Na scenie”.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że mieszkający od 1966 roku w USA profesor Tomaszewski jest również projektantem porcelany. Stale pozostaje też w kontakcie z Żywym Muzeum Porcelany w Ćmielowie.
Galeria ikon i obrazów na porcelanie
Porcelana kojarzy się głównie z zastawą, stereotyp ten świetnie przełamuje jednak galeria ikon i obrazów na porcelanie. W starej hali fabrycznej mieści się kilkadziesiąt dzieł światowego malarstwa, skrupulatnie przeniesiona na porcelanowe płyty. Fragment wystawy stanowią też ikony, które w przyszłości, wraz z rozwojem kolekcji zapewne doczekają się własnej wystawy. Znajdziemy tu prace najlepszego artysty-plastyka zajmującego się malowaniem na porcelanie – Kazimierza Czuby.
Ciekawostka: Proces powstawania obrazu na porcelanie jest bardzo czasochłonny. Obraz taki musi być kilkukrotnie wypalany w piecu i kilkukrotnie malowany, ponadto każde wypalanie grozi pęknięciem i koniecznością rozpoczęcia pracy od nowa.
Dużą część galerii zajmuje interesująca kolekcja 47 obrazów przedstawiających małpy symbolizujące poszczególne europejskie kraje. Kolekcja „Piękne Małpy Europy” powstawała przez 7 lat, pomysłodawcą i projektantem serii był pan Adam Spała – właściciel Fabryki Porcelany AS Ćmielów, wykonaniem obrazów zajęła się zaś pani Jadwiga Stan, będąca wieloletnim pracownikiem fabryki oraz specjalistą od tworzenia reprodukcji na porcelanie.
Każda przedstawiona w stylu art deco małpa, znajduje się na tle charakterystycznego dla danego kraju miejsca czy obiektu architektonicznego, posiada filiżankę z flagą państwa oraz ukryty charakterystyczny gest związany z danym krajem.
Znajdziemy tu również reprodukcje najsłynniejszych dzieł namalowane na procelanie. Wśród nich między innymi świetnie odwzorowaną Damę z gronostajem.
Warsztaty ceramiczne
Muzeum w swojej ofercie posiada trzy rodzaje warsztatów ceramicznych. Warsztaty można wykupić osobno lub w jednym z wielu dostępnych pakietów (będą wtedy nieco tańsze).
Najbardziej popularnym, często wybieranym przez grupy zorganizowane i szkoły, jest program Róża, który trwa 45 minut i polega na lepieniu ceramicznej róży. Warsztaty te trwają około 45 minut i kosztują 27 zł. Pozostałe dwa programy związane są z malowaniem gotowych już figurek kotka lub filiżanki. Kosztują odpowiednio 110 i 150 zł.
Podczas warsztatów, odwiedzającym towarzyszy oczywiście doświadczony pracownik AS Ćmielów, a wykonywany czy malowany przez siebie przedmiot zabiera się ze sobą na pamiątkę.
Kawiarnia Leżąca Kotka
Czy w województwie świętokrzyskim można napić się najdroższej kawy świata kopi luwak? Do niedawna na to pytanie z całą pewnością odpowiedzielibyśmy przecząco. Z błędu wyprowadziła nas jednak wizyta w Leżącej Kotce. W Ćmielowie nie tylko można wypić kopi luwak, można otrzymać też certyfikat spróbowania tej kawy oraz obejrzeć cały proces jej przygotowywania. Kawa ta jest najdroższą pozycją w menu, filiżanka kosztuje bowiem 96 zł.
Oprócz kopi luwak, można napić się tu też nieco mniej ekstrawaganckich napojów. Oprócz klasycznego espresso (13 zł) czy herbaty (15 zł) można tu kupić również kawę z dodatkiem między innymi szafranu (25 zł) czy kardamonu (25/30 zł). Ciekawą pozycją jest również kawa z … porcelaną! Tak właściwie nie do końca z porcelaną, tylko z będącą jej głównym składnikiem glinką kaolinową.
Wszystkie napoje podawane są oczywiście w porcelanowych filiżankach z Ćmielowa. No prawie wszystkie. Małpi Likier z Ćmielowa podawany jest bowiem w kieliszku z czekolady.
Kawiarnia urządzona jest bardzo stylowo, ściany zdobią namalowane, oczywiście na porcelanie, portrety osób związanych z Fabryką oraz światowej sławy artystów. Przy jednym ze stolików znajdują się też porcelanowe szachy (które w firmowym sklepie z porcelaną można nabyć za sumę 7,5 tysiąca złotych).
Będąc w kawiarni spotkaliśmy właściciela i prezesa Żywego Muzeum Porcelany w Ćmielowie – pana Adama Spałę, który uraczył nas anegdotą o pojedynku szachowym między uczniem arcymistrza szachowego, którym była małpa, a pewnym hrabią będącym tego arcymistrza wielkim fanem. Pod wpływem tej opowieści Wojtek postanowił również zmierzyć się w pojedynku szachowym z uczniem prezesa.
Podsumowanie
Żywe Muzeum Porcelany i Fabryka Porcelany AS Ćmielów to zdecydowanie miejsce niezwykłe, wyróżniające się nie tylko na tle województwa, ale i całej Polski. Oprócz samego zwiedzania, można wziąć udział w procesie produkcji, sprawdzając na przykład swoje umiejętności malarskie. Można też wypić kawę czy herbatę z produkowanych na miejscu filiżanek, a ci, którzy chcieliby robić to częściej, filiżanki takie mogą kupić do domu. Wszystkie atrakcje w Ćmielowie świetnie się komponują, współgrają i uzupełniają ze sobą tworząc spójną całość zdecydowanie wartą polecenia.