Pozostałości po Staropolskim Okręgu Przemysłowym bez wątpienia stanowią jedną z największych atrakcji północnej części województwa świętokrzyskiego. Jednym z obiektów przypominającym zarówno o XIX-wiecznym rozwoju przemysłu, jak i późniejszym jego upadku, na tych ziemiach jest walcownia, a raczej jej ruiny znajdujące się w Nietulisku Dużym. To właśnie do odkrycia z nami tego miejsca zapraszamy Was dziś w ramach projektu #OdkryjŚwiętokrzyskie.
Zachęcamy do zapoznania się również z naszym tekstem dotyczącym zabytkowego zakładu Hutniczego z Maleńca oraz innych tekstów z serii #OdkryjŚwiętokrzyskie.
Nietulisko Duże – ruiny walcowni
adres: Nietulisko Duże 8, współrzędne GPS 50.978820N, 21.256925E (parking)
cena parkingu: bezpłatny
godziny otwarcia: całą dobę
cena biletów: wstęp bezpłatny
czas zwiedzania: 20-60 minut
Ruiny starej walcowni w Nietulisku Dużym znajdują się niemal przy samej drodze krajowej numer 9. Jadąc nią należy skręcić w prawo (lub w lewo, w zależności, z której strony jedziemy) mniej więcej na wysokości znajdującego się tam fotoradaru. Zaparkować można tak jak my, przy jednym z wejść w miejscu, gdzie kończy się kanał wodny wykorzystywany dawniej w pracach zakładu.
Historia walcowni w Nietulisku Dużym
Walcownia w Nietulisku powstała w latach 1834-1846 jako inwestycja Banku Polskiego. Pierwsze przygotowania do inwestycji zaczęto czynić jednak już w 1824 (przygotowanie instalacji hydrotechnicznych). Walcownia w początkowym okresie składała się na 2 ciągi walcarek (40 par walców), 8 pieców oraz 2 koła wodne i turbinę o łącznej mocy 100 KM. Oprócz samego zakładu fabrycznego inwestycja obejmowała też przemysłowe osiedle mieszkaniowe liczące 36 domostw, znajdujące się obecnie po drugiej stronie drogi krajowej numer 9. Walcownia zatrudniała oko 150 pracowników, a jej roczne możliwości produkcyjne stanowiły około 4 800 ton żelaza rocznie.
Zakład zmodernizowano pod koniec XIX wieku. W 1885 roku zainstalowano kolejną turbinę, a 5 lat później lokomobil (zespół napędowy zawierający silnik parowy). Modernizacja zwiększyła możliwości produkcyjne do 5 740 ton żelaza rocznie.
Kres działalności zakładu przypada na pierwsze lata XX wieku. Powódź w roku 1903 zniszczyła zalew w Brodach i odcięła zasilanie rzeki kamiennej uniemożliwiając dalsze funkcjonowanie walcowni. Zakład oficjalnie zamknięto w roku 1905.
Ruiny walcowni dziś
Ze starej walcowni nie ostało się wiele. Nadal widoczne są monumentalne pozostałości po murach budynków produkcyjnych, urządzenia wodne z przepustami (kompletnie zachowany układ wodny) oraz historyczny most, na którym znajduje się napis pozostawiony tam przez projektanta „R.P. 1846. Ukończony Zakład Walcowni. Karol Knake Budowniczy”. Teren walcowni zdobiony jest też przez współczesne rzeźby wykonane z piaskowca.
UWAGA: Podczas poruszania się po obiekcie należy zachować szczególną ostrożność. Przepusty i kanały liczące czasem po kilka metrów głębokości są szczególnie latem bardzo zarośnięte, dlatego radzimy nie poruszać się po miejscach, gdzie jest zakaz wejścia.
Podsumowanie
Ruiny walcowni w Nietulisku Dużym to zdecydowanie gratka dla wszystkich miłośników zabytków industrialnych. Przypominają one o przemysłowym znaczeniu regionu, okresie prosperity i późniejszego upadku. Pozostałości po zakładzie mają też ciekawą wartość wizualną, z pewnością odnajdą się tu również miłośnicy fotografii.
