Znamy kilka miast, które oferują podziemne trasy zwiedzania oraz kilka po których można przepłynąć się łodzią. Jest jednak takie miasto, w którym te dwie rzeczy zrobić można jednocześnie. Tym miastem jest 170-tysięczne Zabrze, pod którego centrum znajduje się podziemna trasa wodna będąca jedną z atrakcji Sztolni Królowa Luiza, do której pragniemy Was dziś zabrać! Sztolnia Królowa Luiza to podziemno-naziemny kompleks kilku połączonych wspólną historią obiektów, udostępnionych do zwiedzania od 2017 roku. Sztolnia Królowa Luiza, podobnie jak jej starsza siostra Kopalnia Guido, są częścią Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Niedawno Sztolnia otrzymała nagrodę Europa Nostra, czyli przyznawaną przez Komisję Europejską nagrodę będącą najważniejszym wyróżnieniem związanym z dziedzictwem kulturowym na Starym Kontynencie. Czynione są też starania mające na celu wpis obiektu na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Jeśli podobnie jak my lubicie jaskinie i kopalnie, to na pewno zainteresuje Was to miejsce!

Historia Kopalni Królowa Luiza

Śląsk jednoznacznie kojarzy się z czarnym złotem, którego wydobycie przez stulecia zdeterminowało oblicze gospodarki oraz kultury regionu. Tereny obecnego województwa śląskiego w przeszłości gospodarczo nie wyróżniały się znacząco na tle sąsiadujących ziem i były głównie terenami rolniczymi. Co prawda węgiel na powierzchni znajdowano tu już wcześniej, jednak prawdziwa przemysłowa i górnicza historia Śląska oraz dynamiczny rozwój regionu rozpoczął się pod koniec XVIII wieku.

Kopalnia Królowa Luiza odegrała niebagatelną rolę w kształtowaniu obrazu dzisiejszego Śląska. W 1779 roku na Śląsk sprowadzony został Friedrich Wilhelm von Reden, który jako dyrektor Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu sprowadził na te ziemie wielu wybitnych specjalistów i naukowców. Za sprawą Redena, na Śląsku została uruchomiona pierwsza w kontynentalnej Europie maszyna parowa (sprowadzona w 1787 z Anglii i uruchomiona 19 stycznia 1788 roku w Tarnowskich Górach).

W 1790 roku sprowadzony przez Redena z belgijskiej Branbancji inżynier górnictwa oraz żydowski kupiec Salomon Isaac zu Pless, w okolicy wsi Zabrze i Łagiewniki odkrywa łatwy w eksploatacji pokład węgla kamiennego o grubości około metra. Odkrycie to daje początek Kopalni Królowa Luiza, której budowa rozpoczyna się jeszcze w tym samym roku. W 1791 zostaje uruchomiona Kopalnia Królowa Luiza, która przez lata jest jedną z najważniejszych i najnowocześniejszych śląskich kopalń. W 1816 roku odpowiada ona za 25% całego wydobycia na Śląsku, a w 1898 osiąga wydobycie na poziomie 3,3 mln ton węgla rocznie przy zatrudnieniu 8,5 tysiąca pracowników.

Kopalnia w 1929 roku zostaje podzielona na dwie samodzielne kopalnie – Królowa Luiza Zachód oraz Królowa Luiza Wschód, które po II Wojnie Światowej zmieniają nazwę, a w 1957 roku zostają ponownie połączone tworząc KWK Zabrze. Kopalnia nadal odgrywa kluczową rolę dla górnictwa na Śląsku. W 1962 roku opracowany tu sposób wydobycia otrzymał nazwę ściana Zabrze, a stosowany w kopalni system organizacji pracy system Zabrze.

KWK Zabrze stała się wzorcową kopalnią propagandową, co wykorzystano w czerwcu 1965 roku tworząc Ośrodek Propagandy Górnictwa i podziemną trasę zwiedzania nazywaną czarną Wieliczką. Trasa zwiedzania czynnej kopalni działała do 1979 roku i rocznie odwiedzana była przez około 10 tysięcy młodych osób, które w ten sposób zachęcane były do podjęcia pracy w górnictwie.

Kopalnia zakończyła swoje wydobycie po 207 latach działalności – w 1998 roku. Już od początku lat 90. na terenie kopalni działał skansen górniczy, który w 2011 roku został zamknięty, a jego tereny poddano długiej i gruntownej rewitalizacji zakończonej w 2017 roku. W ten sposób powstała bezprecedensowa atrakcja turystyczna Sztolnia Królowa Luiza, która łączy w sobie dwa obiekty – kopalnię Królowa Luiza oraz Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną.

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna

Jednym z głównych problemów w kopalniach była konieczność ich odwadniania. Im głębiej sięgały pokłady węgla, tym wody było więcej. Przed wynalezieniem maszyn parowych kopalnie odwadniano za pomocą beczek wyciąganych kołowrotami lub konnymi kieratami kunsztów oraz za pomocą sztolni. Sztolnie to prawie poziome tunele, których wyjścia usytuowane były w najniższym punkcie okolicy. Sztolnie niemal poziomo wchodziły w głąb wzniesień, w których znajdowały się kopalnie, ułatwiając ich odwadnianie, a także służąc jako sieć infrastruktury transportowej węgla.

W 1799 roku, ze względu na wysoki koszt odwodnienia Kopalni Królowa Luiza, podjęto decyzję o budowie sztolni. Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna, która powstawała przez następne 63 lata stała się najdłuższą hydrotechniczną podziemną budowlą związaną z wydobyciem węgla kamiennego na świecie. Sztolnia ta przez lata odpowiadała za odprowadzanie wody w ponad 20 państwowych i prywatnych kopalniach, stanowiąc również początek wodnego połączenia Śląska z portami Europy Zachodniej. Tak, węgiel ze śląska transportowano drogą wodną dzięki Kanałowi Kłodnickiemu, którego początek dał właśnie wylot sztolni.

Licząca 14 kilometrów długości Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna rozciągała się od swojego wylotu w centrum Zabrza, aż do szybu Krug w kopalni Król w Chorzowie, będąc wybitnym dziełem sztuki inżynierskiej okresu w którym powstała. Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna dziś jest jedną z najważniejszych górniczych atrakcji na świecie, a udostępniony do zwiedzania jej 2,5 kilometrowy fragment jest doskonałą ilustracją tego, jak w przeszłości wyglądał cały obiekt.

Sztolnia Królowa Luiza – Zwiedzanie

Na odwiedzających Sztolnię Królowa Luiza czeka masa atrakcji oraz trzy zróżnicowane trasy zwiedzania. W części naziemnej obiektu znajduje się też park spełniający jednocześnie funkcję rekreacyjną i edukacyjną oraz park techniki wojskowej. Poniżej opisaliśmy krótko trasy oraz obiekty wchodzące w skład kompleksu, ceny biletów oraz dojazd.

Ceny biletów i godziny otwarcia

Zwiedzanie Podziemnej Trasy Wodnej oraz Podziemnej Trasy Rodzinnej możliwe jest od środy do niedzieli. Podziemna trasa ze względu na koronawirusa jest tymczasowo nieczynna. Bilety można kupić bezpośrednio w kasie muzeum lub na oficjalnej stronie Sztolni Królowej Luizy. Możliwe jest też dokonanie rezerwacji telefonicznej pod numerem telefonu 32 271 40 77.

Zwiedzanie, w zależności od wybranej trasy, zaczyna się przy ulicy Maurycego Mochnackiego 12 w Zabrzu lub w budynku Łaźni Łańcuszkowej przy ulicy Wolności 410 w Zabrzu. Samochód najlepiej zostawić na bezpłatnym parkingu pomiędzy Parkiem Techniki Wojskowej, a budynkiem kas.

Bilety ulgowe przeznaczone są dla dzieci i młodzieży oraz studentów do 26 roku życia. Bilet rodzinny przeznaczony jest dla grup minimum trzyosobowych (max. 2 opiekunów + dzieci).

Podziemna Trasa Wodna

Długość Trasy: 2,5 kilometra ( 1,4 km pieszo + 1,1 km spływu wodnego)
Czas zwiedzania: ok. 2,5 – 3 godziny
Wiek: 7+
Cena grupowa: 600 zł (maksymalnie 16 osób)

Rejs łodzią 40 metrów pod powierzchnią 170-tysięcznego miasta brzmi trochę abstrakcyjnie. Jest to jednak jak najbardziej możliwe podczas zwiedzania podziemnej trasy wodnej. Pierwszą część trasy, podczas której możemy dowiedzieć się o zagrożeniach czyhających na górników w XIX wieku, pokonujemy pieszo. Dzięki interaktywnym elementom zwiedzający mogą łatwo wyobrazić sobie, z jakimi niebezpieczeństwami zmagali się górnicy i lepiej zrozumieć trud pracy, którą wykonują.

Podczas zwiedzania dowiemy się też czym są sztolnie oraz jak ogromne znaczenie miało miejsce, w którym się znajdujemy. Zobaczymy też interesujące nacieki skalne oraz rosnące kilkadziesiąt metrów pod ziemią rośliny.

Pieszą część trasy zakończymy w podziemnym porcie, który mieści się niemal dokładnie pod zabrzańskim browarem. Sztolnia, oprócz odwadniania pełniła bowiem również bardzo ważną rolę transportową. Na tym etapie rozpoczyna się trwający około 30 minut spływ łodziami, podczas którego przy odrobinie szczęścia spotkamy postacie se śląskich legend górniczych – Skarbnika oraz Utopka.

Zwiedzanie zakończymy wypływając wylotem w samym centrum Zabrza. Po zwiedzaniu warto udać się do nowo otwartej kawiarni Cafe Sztolnia, gdzie spróbować można między innymi doskonałych czarnych jak węgiel lodów, które przygotowywane są specjalnie dla tego miejsca.

Podziemna trasa wodna nie jest wymagająca fizycznie. Część pieszą pokonuje się w pozycji stojącej, a na trasę wpuszczane dzieci po ukończeniu 7 roku życia. Ze względu na temperaturę (ok. 14-16 stopni) oraz wysoką wilgotność, warto ubrać się w długie spodnie oraz bluzę lub kurtkę. Nie jest wymagane specjalistyczne obuwie, ale na pewno buty trekkingowe będą przydatne.

Podziemna Trasa Rodzinna

Czas zwiedzania: ok. 1,5
Wiek: 4+

Podziemna Trasa Rodzinna to pozycja przede wszystkim dla rodzin z dziećmi oraz miłośników sprzętu górniczego. Trasa przygotowana została w zbudowanej w 1983 roku sztolni szkoleniowo-propagandowej, dzięki czemu mieści się ona kilka metrów pod powierzchnią ziemi.

Podczas zwiedzania, najmłodsi na swojej drodze spotkają Skarbnika – postać ze śląskich legend, która zajmuje się opieką nad górnikami. Zwiedzający będą mogli poczuć się jak prawdziwi górnicy podczas przejażdżki oryginalną górniczą kolejką – Karlikiem.

Największą atrakcją podziemnej trasy rodzinnej jest jednak park maszyn górniczych, w którym na własne oczy będzie można zobaczyć i usłyszeć ważący 22 000 kilogramów kombajn ścianowy KBW-3RDU oraz inne górnicze maszyny, które robią ogromne wrażenie.

Trasa jest doskonale przystosowana dla rodzin z dziećmi. Zwiedzanie co prawda odbywa się pod ziemią, ale tylko kilka metrów, więc nie jest tu tak zimno i wilgotno jak w prawdziwej kopalni. W awaryjnej sytuacji możliwe jest też szybkie wyjście z dzieckiem na powierzchnię.

Park 12C

Zwiedzanie Podziemnej Trasy Rodzinnej najlepiej połączyć z wizytą w Parku 12C. Bezpłatny park znajdujący się obok budynku kas jest doskonałym przykładem rewitalizacji terenów górniczych oraz miejscem, w którym czas spędzają zarówno turyści, jak i mieszkańcy Zabrza. W parku znajduje się wiele atrakcji, które zainteresują zarówno młodsze, jak i starsze dzieci. Park pozwala na jednoczesną naukę i zabawę. Obiekt jest ogrodzony i monitorowany. W parku znajduje się kawiarnia oraz strefa grillowa.

Wśród atrakcji parku jest 150 metrowy labirynt, zegar i fontanna słoneczna czy camera obscura.

Podziemna Trasa Turystyczna

Długość Trasy: 1,5 kilometra
Czas zwiedzania: ok. 2,5 – 3 godziny
Wiek: 6+

Podczas zwiedzania podziemnej trasy turystycznej zjedziemy do oryginalnych XIX wiecznych wyrobisk górniczych, gdzie dowiemy się o wykorzystywanych tu technikach górniczych. Będzie to swoista podróż w czasie pokazująca zmiany jakie zaszły podczas ponad dwóch stuleci funkcjonowania kopalni. Zobaczymy tu proste narzędzia oraz dowiemy się jakie znaczenie w górnictwie miał dynamit.

Podczas zwiedzania trasy turystycznej dowiemy się dlaczego w kopalniach trzymano kanarki oraz w jaki sposób bez sejsmografów i specjalistycznego sprzętu przewidywano zagrożenia.

Na podziemnej trasie turystycznej dowiemy się wiele o historii górnictwa na Śląsku oraz na własne oczy zobaczymy podziemny port załadunkowy i przejdziemy chodnikami wykutymi w całości w węglu.

Zwiedzanie podziemnej trasy turystycznej trwa około 1,5 godziny. W podziemiach panuje temperatura około 14-16 stopni. Trasa nie jest wymagająca fizycznie, podobnie jak w przypadku trasy wodnej warto jednak założyć wygodne obuwie, długie spodnie oraz wziąć ze sobą bluzę lub kurtkę.

Park Techniki Wojskowej

Wszystkich miłośników militariów z pewnością ucieszy fakt, że tuż obok parku 12C mieści się Park Techniki Wojskowej, w którym można oglądać wyrzutnie rakiet, samochody wojskowe, pojazdy gąsienicowe oraz czołgi T-34 i T-72.

Park prowadzony jest przez Fundację Techniki Wojskowej Mała Armia „Grupa Śląsk”, a oprócz oglądania różnych ciekawych obiektów, możliwe jest również przejechanie się niektórymi z nich. Park prowadzony jest przez prawdziwych pasjonatów i utrzymany jest w stylistyce jednostki wojskowej.

Podsumowanie

Sztolnia Królowa Luiza to według nas miejsce, które zdecydowanie warto odwiedzić. W kompleksie spędziliśmy ponad 6 godzin, ale ze względu na ogrom wrażeń nie czuliśmy upływającego czasu. W swoim życiu odwiedziliśmy już niejedną kopalnię, byliśmy w kopalniach soli w Bochni, Wieliczce czy Kaczyce (Rumunia), odwiedziliśmy kopalnie węgla w Bochum czy neolityczną kopalnię krzemienia w Krzemionkach Opatowskich. Teraz do listy tej dołącza Sztolnia Królowa Luiza, której zwiedzanie było pewnego rodzaju podróżą w czasie do początków obecnego Śląska, podczas której utrwaliliśmy posiadaną wiedzę oraz dowiedzieliśmy się wielu nowych ciekawostek związanych z historią górnictwa i śląską kulturą.

Zwiedzaliśmy już podziemia takich miast jak Lwów i pływaliśmy łodziami po centrach innych miast (np. gondolą w Wenecji). Nigdy nie robiliśmy jednak tych dwóch rzeczy jednocześnie. Nie myśleliśmy nawet, że jest to możliwe. Tu w Zabrzu przekonaliśmy się, że tak!

Materiał powstał we współpracy z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, którego obiektem jest Sztolnia Królowa Luiza.

Komentarze

Komentarzy